Oogafwijkingen

Bij de hond komen verschillende, erfelijke oogafwijkingen voor:

Retinadegeneratie of Progressieve Retina Atrofie (PRA): een groep van erfelijke netvliesafwijkingen die bij veel rassen voorkomt en in het eindstadium tot blindheid leidt.
Cataract (congenitaal): aangeboren grauwe staar.
Retina Dysplasie (RD): aangeboren netvliesafwijking.
Collie Eye Anomalie: aangeboren afwijking van het netvlies, het vaatvlies en de oogzenuw.
Ligamentum pectinatum abnormaliteit (Goniodysplasie): aangeboren afwijking van de afvoer van het oogvocht. Een deel van de honden met deze afwijking ontwikkelt hoge oogdruk (glaucoom)
Entropion: afwijking waarbij een ooglid (meestal het onderooglid) naar binnen draait.
Distichiasis: abnormale haargroei in o.a. de ooglidrand, waardoor het oog kan beschadigen.
Cataract (niet-congenitaal): Staar. In de lens zijn troebelingen aanwezig. Cataract kan aan één oog of aan beide ogen voorkomen. Onderscheid met de bekende blauwe waas bij oudere honden (een normaal verouderingsproces) is meestal goed te maken.
Lensluxatie: loslaten van de lens. Dit kan een drukverhoging (glaucoom) in het oog veroorzaken en zo tot blindheid leiden.
Microphtalmie: afwijking met te kleine, onderontwikkelde oogbollen.
Cornea Dystrofie: troebel hoornvlies, meestal centraal op het hoornvlies.

Cataract
Cataract (het troebel worden van de lens of van het lenskapsel) komt tegenwoordig meer voor bij de Saarlooswolfhond dan PRA. Het kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld ziekte (diabetes) of een andere oogaandoening. Er is geen behandeling mogelijk anders dan een chirurgische ingreep. De ooglens met kapsel wordt dan verwijderd. Een kunstlens kan worden ingebracht waarbij het zicht van de hond bijna volledig terugkeert.

PRA
Vanaf de eerste onderzoeken tot het jaar 2020 werden 367 Saarlooswolfhonden op PRA onderzocht. In deze groep werden 40 lijders vastgesteld, 31 bij de NVSWH en 9 bij de AVLS en de overige fokkers. Het aantal lijders neemt de laatste jaren af. In dit artikel gaan we wat dieper in op de aandoening.

Van Progressieve Retina Atrofie, kortweg PRA, zijn verschillende uitingsvormen bekend die allemaal onder de noemer PRA vallen. In het beginstadium hebben de lijders van dit erfelijk oogdefect allemaal zichtfunctieverlies.

Retina

Blind
De retina – het netvlies achterin de oogbol – degenereert ongeveer gelijktijdig aan beide ogen. Het is mogelijk dat de hond overlijdt door ouderdom vóór het eindstadium van PRA is bereikt. Er zijn vormen van PRA – ook bij de Saarlooswolfhond – waar het klinisch beeld soms jarenlang stil blijft staan, om daarna weer verder – soms zeer langzaam – te degenereren.

Is er een gentest?
Nee. Het PRA gen is helaas niet bij de Saarlooswolfhond gevonden, zoals dat bij een aantal andere hondenrassen wel het geval is. Het is nog steeds onduidelijk welk gen of welke genen bij de Saarlooswoflhond een rol spelen. De AVLS wil graag inzicht krijgen in hoeverre deze ziekte zich binnen de populatie heeft verspreid. Daarom is het belangrijk dat zoveel mogelijk honden worden onderzocht.

Wat houdt het onderzoek precies in?
De hond krijgt oogdruppels toegediend waardoor de pupillen wijd open gaan staan. De retina wordt daarna in een verduisterde ruimte bekeken. Dit wordt ook wel ‘spiegelen’ genoemd. Het onderzoek is ongevaarlijk en pijnloos voor de hond. Narcose is niet nodig. De uitslag is direct bekend en wordt op het E.C.V.O. rapport vermeld (zie afbeelding onder )

Waar kan ik een oogarts vinden?
Hier kun je een lijst vinden met klinieken bij jou in de buurt. Deze oogartsen zijn bevoegd het onderzoek uit te voeren. Dat gebeurt volgens een vast protocol door een gespecialiseerd oogarts die deel uitmaakt van het E.C.V.O. panel (European College of Veterinary Opthalmologists).

Wat moet ik meenemen voor het onderzoek?
De hond en de stamboom. Bij het onderzoek van een nest moet je de formulieren meenemen die door de Raad van Beheer zijn uitgereikt zoals de ‘aanvraag stamboom’ waarop de chipnummers zijn ingevuld of opgeplakt.

Vanaf welke leeftijd moet een hond worden onderzocht?
De AVLS adviseert een Saarlooswolfhond vanaf de leeftijd van 12 maanden te laten onderzoeken. Een aantal afwijkingen (bijvoorbeeld lensluxatie, cataract en PRA) ontstaat pas na enkele jaren. Een eenmalig onderzoek is dus niet voldoende, omdat de afwijking zich later alsnog kan openbaren.

Ik ga niet fokken. Moet mijn Saarlooswolfhond toch worden onderzocht?
Liefst wel om een goed inzicht te krijgen in de verspreiding van de ziekte in de populatie. Maar het is in dit geval niet per se nodig. Honden waarmee wordt gefokt moeten voorafgaand aan de dekking wel worden onderzocht. Dit is vastgelegd in het AVLS fokreglement. De uitslag van het onderzoek is een jaar geldig.

E.C.V.O. rapport

Wat betekent de uitslag?
Vrij. De hond toont geen verschijnselen van PRA. Dit betekent echter niet dat de hond de afwijking niet kan doorgeven aan de nakomelingen. De hond kan immers drager zijn van de erfelijke ziekte. Ook is het niet uit te sluiten dat de hond de afwijking later zelf alsnog krijgt.

Voorlopig niet vrij. De uitslag “voorlopig niet vrij” is voor veel eigenaren verwarrend. Vaak wordt gedacht dat “voorlopig niet vrij” betekent dat de hond later alsnog de uitslag “vrij” kan krijgen. Dat is niet het geval. Bij de uitslag ‘voorlopig niet vrij’ vertoont de hond wel degelijk de symptomen van PRA, maar voortschrijding van het ziekteproces moet de diagnose ‘niet vrij’ bevestigen. De hond dient daarom later opnieuw te worden onderzocht door het E.C.V.O. panel.

Niet vrij. De hond heeft duidelijk de klinische symptomen van PRA en is definitief niet vrij gegeven.

Wat is het E.C.V.O. panel?
Dat is een groep oogspecialisten die vier maal per jaar bijeenkomt op de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren in Utrecht. Dat panel beoordeelt honden bij wie afwijkingen zijn vastgesteld die nader onderzoek vereisen. Het kan zijn dat het voor de oogarts niet zeker is of de afwijking die hij heeft vastgesteld in het beeld van een erfelijke oogafwijking past. Hij zal dan de mening van zijn collega’s willen weten.

Ook komen situaties voor waarbij de E.C.V.O. voorschrijft dat de hond op een panelbijeenkomst opnieuw moet worden beoordeeld. Als bijvoorbeeld de resultaten van twee oogonderzoeken van verschillende artsen bij dezelfde hond niet met elkaar overeenkomen. In dat geval wordt voorlopig de meest ongunstige uitslag aangehouden tot de hond wederom is onderzocht. Het eindoordeel van het panel is doorslaggevend. De AVLS adviseert iedereen met klem naar zo’n panelbijeenkomst in Utrecht te gaan als dat door de oogarts wordt gevraagd of als de hond verschillend werd beoordeeld.

Wat is een ERG onderzoek?
ERG is de afkorting van Elektro Retino Gram. De hond wordt onder volledige narcose gebracht waarna heel nauwkeurig de reactie van de oogzenuw op lichtimpulsen kan worden gemeten. Zo worden specifieke gegevens verkregen wat met regulier oogonderzoek niet mogelijk is. Dit vereist hoogwaardige apparatuur die alleen bij universiteitsklinieken aanwezig is.

Wat doet de AVLS?
Onderzoek naar erfelijke oogafwijkingen bij fokdieren is verplicht gesteld door de AVLS. De uitslag is een jaar geldig. Beide ouderdieren moeten daarom minimaal 12 maanden of korter vóór de dekking onderzocht zijn op het voorkomen van erfelijke oogafwijkingen. De honden moeten op het moment van onderzoek minimaal 22 maanden oud zijn. Fokdieren die lijders aan PRA en/of erfelijke cataract hebben voortgebracht, zijn bewezen dragers en mogen niet met andere dragers van PRA en/of erfelijke cataract gecombineerd worden. Met nakomelingen van later bekend geworden PRA lijders of lijders aan erfelijk cataract mag niet vóór de leeftijd van 3 jaar worden gefokt. Bij deze honden moet op een minimale leeftijd van 34 maanden een oogonderzoek plaatsvinden. Indien de hond op of na de leeftijd van 7 jaar wordt ingezet voor de fokkerij hoeft het E.C.V.O. onderzoek niet meer herhaald te worden als deze hond in eerdere onderzoeken steeds werd vrijgegeven. Neem bij vragen contact op met het secretariaat.